ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΟΥ ΚΑΤΩΤΕΡΟΥ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ
Εισαγωγή
Η γνώση της βασικής ανατομίας του κατώτερου γεννητικού συστήματος της γυναίκας βοηθά στην κατανόηση των διαφόρων παθολογικών καταστάσεων που είναι δυνατόν να αναπτυχθούν σε αυτή την περιοχή.
Τα έξω γεννητικά όργανα
Το αιδοίο αποτελείται από τα μεγάλα χείλη, τα μικρά χείλη και τον πρόδρομο στον οποίο καταλήγουν η ουρήθρα, η είσοδος του κόλπου και η κλειτορίδα.
Έξω γεννητικά όργανα
Στις δύο πλευρές του κάτω μέρους του αιδοίου κοντά στον οπίσθιο χαλινό εντοπίζονται οι βαρθολίνειοι αδένες, οι οποίοι εκβάλουν στην είσοδο του κόλπου με έναν λεπτό πόρο. Η περιοχή μεταξύ του αιδοίου και του πρωκτού καλείται περίνεο.
Τα έσω γεννητικά όργανα
Ο κόλπος είναι ένας εύκαμπτος μυϊκός σωλήνας, ο οποίος επεκτείνεται από το επίπεδο των έξω γεννητικών οργάνων έως τον τράχηλο της μήτρας. Τα τοιχώματα του κόλπου σχηματίζουν πολλαπλές πτυχώσεις που επιτρέπουν στο όργανό αυτό να εκπτύσσεται κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής και του τοκετού.
Η μήτρα είναι ένα κοίλο όργανο, που σχηματίζεται από το σώμα το οποίο αποτελείται κυρίως από λείο (ελαστικό) μυϊκό ιστό και τον τράχηλο που αποτελείται από ινομυώδη συνδετικό ιστό (λιγότερο ελαστικό). Η ενδομητρική κοιλότητα επενδύεται από επιθήλιο με αδένες που μεταβάλλονται κατά τη διάρκεια του εμμηνορρυσιακού κύκλου απαντώντας στις διακυμάνσεις των επιπέδων των οιστρογόνων και της προγεστερόνης.
Έσω γεννητικά όργανα
Ο τράχηλος αποτελεί το κατώτερο ένα τρίτο της μήτρας. Ο τράχηλος προβάλλει στον κόλπο και με τον τρόπο αυτό διαιρείται σε ένα υπερκολπικό και ένα κολπικό τμήμα. Το κολπικό τμήμα, προβάλλει μέσα στον κόλπο και είναι ορατό κατά τη διάρκεια της γυναικολογικής εξέτασης με τη βοήθεια του κολποδιαστολέα.
Το έξω τραχηλικό στόμιο φαίνεται σαν ένα μικρό στρογγυλό άνοιγμα σε άτοκες γυναίκες, ενώ είναι μεγαλύτερο και διαφορετικού σχήματος σε γυναίκες που έχουν τεκνοποιήσει.
Τα τραχηλικά επιθήλια
Ο τράχηλος καλύπτεται από τρία διαφορετικά επιθήλια: το πλακώδες, το κυλινδρικό και το μεταπλαστικό επιθήλιο.
Το πλακώδες επιθήλιο καλύπτει τον εξωτράχηλο, είναι αρκετά συνεκτικό και αποτελείται από τρεις κύριες στοιβάδες επιθηλιακών κυττάρων.
Η συνοχή του πλακώδους επιθηλίου έχει μεγάλη σημασία για τη προστασία που παρέχει έναντι φλεγμονών ή άλλου είδους μηχανικών ερεθισμών ή κακώσεων.
Στις νέες γυναίκες το χρώμα είναι ρόδινο και η όψη αδιαφανής. Μετά την εμμηνόπαυση, το πλακώδες επιθήλιο είναι περισσότερο υπόλευκο παρά ροδαλό, είναι λεπτό και ευαίσθητο στους τραυματισμούς.
Φυσιολογικό πλακώδες επιθήλιο καλύπτει τον εξωτράχηλο
Το κυλινδρικό επιθήλιο επενδύει τον ενδοτράχηλο και είναι δυνατό σε ορισμένες περιπτώσεις να επεκτείνεται προς τον εξωτράχηλο και να καλύπτει μία μικρότερη ή μεγαλύτερη περιοχή.
Η περιοχή αυτή καλείται εκτρόπιο και είναι ένα απόλυτα φυσιολογικό εύρημα.Το κυλινδρικό επιθήλιο αποτελείται από έναν και μοναδικό στίχο κυττάρων, είναι πολύ λεπτότερο από το πλακώδες επιθήλιο, εμφανίζει έντονο ερυθρό χρώμα και παρουσιάζει μικρότερη συνοχή.
Φυσιολογικό κυλινδρικό επιθήλιο
Το μεταπλαστικό επιθήλιο είναι ένα καινούργιο επιθήλιο που δημιουργείται όταν πλακώδη κύτταρα αντικαθιστούν κύτταρα του έκτοπου κυλινδρικού επιθηλίου, δηλαδή του κυλινδρικού επιθηλίου που βρίσκεται στον εξωτράχηλο.
Μεταπλαστικό επιθήλιο αντικαθιστά βαθμιαία το κυλινδρικό επιθήλιο
Η διαδικασία αυτή καλείται πλακώδης μεταπλασία και το επιθήλιο που προκύπτει μεταπλαστικό επιθήλιο. Με το μηχανισμό αυτό δημιουργείται μία νέα περιοχή γύρω από το έξω τραχηλικό στόμιο, η οποία καλείται Ζώνη Μετάπλασης.
Η σημασία της ζώνης μετάπλασης (Transformation Zone / T-Z) και η διαδικασία της καρκινογένεσης στον τράχηλο της μήτρας.
Η ζώνη μετάπλασης είναι σημαντική γιατί παρουσιάζει ιδιαίτερη ευαισθησία στην καρκινογένεση και όλες σχεδόν οι νεοπλασίες του τραχήλου της μήτρας αρχίζουν σ’αυτή την περιοχή, όταν μολυνθεί από τον HPV. Τότε τα φυσιολογικά κύτταρα του μεταπλαστικού επιθηλίου μεταλλάσσονται σε άτυπα και παρουσιάζουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ανάλογα με τη βαρύτητα της επιθηλιακής βλάβης, τα οποία αναγνωρίζονται αρχικά με το τεστ Παπανικολάου.
Τα παθολογικά κύτταρα, που προκύπτουν από τη διαδικασία αυτή, πολλαπλασιάζονται με γρήγορους ρυθμούς και η ανάγκη αυξημένης παροχής αίματος σε αυτά εξασφαλίζεται με την ανάπτυξη νέων αγγείων. Η μεταβολή στο αγγειακό δίκτυο καλείται νεοαγγείωση και αναγνωρίζεται όταν τα νεόπλαστα αγγεία φτάνουν στην επιφάνεια του επιθηλίου.
Οι χαρακτηριστικές κολποσκοπικές εικόνες που παρουσιάζουν είναι γνωστές ως μωσαϊκό, διάστιξη και άτυπη αγγείωση. Εάν συνεχισθεί η διαδικασία της καρκινογένεσης, τα παθολογικά κύτταρα αναπτύσσονται συνεχώς και τελικά εκτοπίζουν τα φυσιολογικά κύτταρα του επιθηλίου δημιουργώντας τις καταβολές των τραχηλικών ενδοεπιθηλιακών αλλοιώσεων που είναι γνωστές σαν CIN 1, CIN 2, CIN3 και τελικά διηθητικό καρκίνο.
CIN 1
CIN 2
CIN 3
Η διαδικασία αυτή, διαρκεί συνήθως πολλά χρόνια και οι κυτταρικές μεταβολές που προκύπτουν μπορεί να ανιχνευθούν αρχικά με το τεστ Παπανικολάου και να αξιολογηθούν με την κολποσκόπηση. Η δυνατότητα αυτή είναι μοναδική, γιατί ο τράχηλος είναι ορατός κατά τη διάρκεια της γυναικολογικής εξέτασης και μπορεί να αξιολογηθεί άμεσα, σε αντίθεση με άλλους καρκίνους στο ανθρώπινο σώμα που δεν είναι προσιτοί στην άμεση επισκόπηση.
Η περιγραφή αυτή αποτελεί μία σύντομη και απλή αναφορά στην ανατομία των γεννητικών οργάνων της γυναίκας και του τραχήλου της μήτρας. Ελπίζω αυτή η αναφορά να είναι χρήσιμη για την κατανόηση της καρκινογένεσης στον τράχηλο της μήτρας.